Zer da sukalde komunitarioa delakoa?
Sukalde komunitarioen konfederazioaren proiektua, oro har, auzoka banatutako sukaldeen konfederazio batean oinarritzen da. Sukalde horiek modu autonomoan funtzionatzen dute, mantentzen dituen komunitateari men eginez, baina tresna juridikoak, administratiboak eta, jakina, helburu sozialak partekatuz.
Sukalde komunitario baten ildo nagusiak, nola da gure funtzionamendua?
Operatiboari dagokionez, oro har azaltzearren, sukalde komunitarioek gutxiegi erabiltzen diren elikagaien kozinatze kolektiborako egokiak diren espazioak baliatzen dituzte elikagaiak kozinatu eta ontziratzeko, bazkideek ondoren jaso ahal izan dezaten. Horrela esanda, pentsa liteke eramateko janari-zerbitzu bat besterik ez dela, baina sukaldaritza komunitario batek funtzionamendu-ezaugarri jakin batzuk betetzen ditu, helburu politiko eta sozial batzuk lortzeko.
Filosofia dekrekentista batetik, horretarako aprobetxa daitezkeen beste helburu batzuekin sortutako egiturak erabiltzen dira. Gutxiegi erabilitako espazioak aprobetxatzea eta komunitateari zabaltzea da helburua, espazioaren eta azpiegituren eraikuntza eta kontsumoa saihesteko. Izan ere, zeharka erabilgarritzat jo daitezkeen espazioak dauzkagu, hala nola, astegunez elkarte gastronomiko bat, edo ustiapen pribaturako errentagarria ez den erretiratuen etxe bat, eta, gainera, gune horien kudeaketa eta helburuak aldatzeko aukera bat da.
Ahal den neurrian, garaian garaiko elikagai ekologiko eta lokalak prestatzen dira, komunitatearen aukera ekonomikoen arabera; bestela, tokiko negozio txikietako elikagaiak kontsumitzen dira tokiko ehun ekonomikoa hobetzeko.
Komunitatea eta konfederazioa hazten doazen heinean, indarra hartzen ari da bai arlo ekonomikoan bai operatiboan, eta, horrela, elikatzeko moduari buruzko erabakimena handitzen da. Horri esker, erabilitako osagaien jatorria zaindu dezakegu, baita osagaien elaborazioa eta erabilera ere. Kontua da presio kolektiboa egitea, eskala handiko kontsumitzaile gisa, ez eskaintza eta produktu merkeagoak aurkitzeko, baizik eta tokiko produktuen eta produktu ekologikoen kontsumo eskuragarriagoa eskatzeko, ekoizleak prekarizatu behar izan gabe.
Eskaintza bazkide bakoitzaren beharretara mugatzeko aukera ematen duen software propioa dugu, eta asteko menua aste batetik bestera eskatzea eskatzen da. Horrela, ekoizle txikiekin eroso lan egin dezakegu, presarik eta antsietaterik gabe. Horrek sukaldaritzako prozesuak ere errazten ditu, bazkideek elikadura une arrazionalago batetik planifikatzea eragiten duen bezala, eta ez kontsumo-une batetik. Praxi on horri esker, elikagaiak alferrik ez galtzea lortzen dugu zero galerara hurbilduz, planifikatutako eskariaren arabera jarduten baitugulako, eta ez berehalakoan.
Jarduerak asoziatiboa eta irabazi-asmorik gabea izan behar du, eta hori izan behar du sukaldaritza komunitarioaren komunitate subiranoaren forma juridikoa. Horri esker, botere-egitura hierarkikoak blindatu daitezke, bai eta lukurreria eta norbanako irabaziak jardueran ere desagerraraziz . Jardueran sortutako onurak auzo-ekimenetara eta komunitate-ekimenetara bideratzen dira, eta horien ehunekoen banaketak batzarrean erabakitzen dira.
Asteroko menuak eskaintzen dira, ekimeneko parte-hartzaileen aukeraketa mugatuz, barazkien kontsumoa lehenetsiz eta produktuen behin-behinekotasunari men eginez, bazkideak beren elikadura-plangintzaren erantzule eginez.
Errazioak ontzi berrerabilgarrietan ontziratuko dira, hondakinak murrizteko. Bazkideak ontzi-sorta baten erantzule egingo dira, eta astero itzuliko dute, bete dezaten. Galduz gero, ekonomikoki zigortuko da. Ontziratzea ez da egingo atmosfera babeslean edo gehigarriekin, AKPKAri jarraituko zaio eta elikagaia prestatu ondorengo 72 orduetan lehentasunez kontsumitu dela ohartaraziko da.
Helburuak, zer lortu nahi dugu guzti honekin?
Sukaldaritza komunitarioaren helburu nagusia komunitateen kontsumo-ereduetan eragitea da, eta sukalde-sare bat sortzea, lehen deskribatutako operatibaren bidez honako helburu sozial hauek eraldatuz.
Elikagaiak sukaldari profesionalek prestatzen dituzte, eta une oro elikagaien % 100eko aprobetxamendua bilatzen da, asteko menuen egitura bat gauzatuz eta astean zenbat bazkideri jaten emateko konpromisoa hartzen dugun aldez aurretik jakinda. Eskaerak eta ekoizpenak egituratu ditzakegu, elikagaiak modu drastikoan alferrik galtzea murrizteko moduan, eta ekoizpen nagusietatik eratorritako azpiproduktu guztiak aprobetxa ditzakegu. Horren helburua ez da errentagarritasun ekonomikoa, filosofia horren albo-ondorio baita, baizik eta komunitatearen elikaduraren produkzio-kostua murriztea, beharrezkoa dena kontsumitzea eta lehen sektoreko ekoizpen baxuko uneetarako kontserbatzea.
Elikagaien alferrik galtzea murrizteko proiektu honen gakoetako bat eskaera-sistema da. Sistema horri esker, ekoizpenak planifikatu daitezke, eta ez gainproduzitu, gero botatzeko. Era berean, hornitzaileei egindako eskaerak bazkideek eskaera egin ondoren egiten dira, eta, beraz, ez da gero hotzgailuan geratzen den soberako generorik eskatzen.
Modu zuzenean, kontsumo mota hori eskaintzean, non tokiko produktua sukaldatzen eta ontziratzen den, komunitateek produktu hori eskura izatea errazten da; era berean, kozinatze kolektiboak elaborazioaren kostua murrizten du, eta bertako produktua eskaintzea ahalbidetzen du, produktu industrialaren antzeko prezioan eta zalantzarik gabe etikoan, ahaztu gabe, aldi berean, kozinatzeari dagokionez artisau-produktu bati buruz ari garela.
Arestian aipatu dugunarekin, bazkideei ontzien erantzule eginez eta zerbitzua ontzi berrerabilgarrietan eginez, erabili eta botatzeko plastikoen kopurua % 100 murrizten dugu etxeetan, eta horri gehitu behar zaio tokiko produktuaren kontsumoak gutxieneko ontziratzea dakarrela, ontziak ia % 100era murrizten ari baikara.
Komunitate bat kozinatze kolektibo baten bidez elikatzeak abantaila bat du banakako kozinatze-sistemarekiko: energia-kontsumoa izugarri murrizten da, bero- eta hozkailu-kontsumoa puntu bakar batean zentralizatzen baitugulako.
Eskaera-sistemaren denborei esker, sukaldeko plangintzak askoz ere errazagoak dira; izan ere, eskaeren arabera lan egiten dugu eta horren ondorioz, desoreka gutxiago dagoenez, ekoizpenetan denbora eta ahalegin gutxiago egiten dugu, eta hornitzaileei egindako eskaerak argiagoak eta zehatzagoak dira.
Mendekotasuna duten adineko pertsonak zaintzeko zeregina, normalean feminizatua eta indibidualizatua, seme-alabei dagokie normalean. Sukaldaritza komunitarioko zerbitzu baten bidez, pertsona horien elikagai-zatia estalita gera daiteke, zaintzaileek prestatutako janaria hurbildu besterik egin ez dezaten, eta zaintza-denbora fisikoki eta emozionalki laguntzera bideratu ahal izan dezaten, eta ez janaria prestatzera.
Kontsumo-prozesuan bertan, bazkideek ikusten dute nola aldatzen diren menuak urteko ziklo batean, nekazaritzaren eta abeltzaintzaren zikloekin batera. Horrez gain, bazkideekin sukaldea harremanetan jartzen duten komunikatuen eta mezuen bidez, ekoizleek ematen dizkiguten barazki-saskien argazkiak bidaltzen dira, eta sasoiko produktuak sartzen direla jakinarazten da. Horrela, baratze-egutegia erabat txertatzen da elikadura-zikloan.
Asteko menuen sistemak, aukeratzeko hainbat plater edukita, bazkideek aldez aurretik asteko elikadura-errutina planifikatzea ekartzen dute, eta, horrela, merkataritza-bultzada baztertuta geratuz. Bazkide bakoitzak bere tartea izango du eskaera egiteko eta modu lasai batean nola elikatu aukeratzen dute astean zehar kontsumituko dutena era kontzienteagoan erabakiz , aisialdirako elikadura-ereduak aisialdi uneetarako utzita.
Gaur egun, 80 janari-anoa erabiltzen ditugu Kaleko Afari Soliadrioak taldeak Donostian bana ditzan, eta espero dugu, ekimenaren onura handitu ahala, lan solidario horrekin gehiago lagundu ahal izango dugula, etxerik gabeko pertsonak atsedenik gabe elikatuz; izan ere erakundeek, hain beharrezkoa den zaintza komunitariorako sare bat sortzeko lanaren ardura ez dute hartzen, beren bizitzako une txar batean inor elikagairik gabe utziko ez duen gizarte bat sortzeko.
Proiektuaren fase aurreratu batean, komunitateko poltsa bat proposatzen da, zailtasun ekonomikoak dituzten bazkideentzat baliabide ekonomikoak bideratzeko, eta, horrela, kalitatezko elikadurara irisgarritasuna parekatzeko.